|
|
|
|
Jeśli nie, to możesz znaleźć odpowiedź przeglądając zamieszczony poniżej
WIELKICH MATEMATYKÓW
(w porządku chronologicznym)
W szóstym wieku przed naszą erą
Tales z Miletu. Twórca nauki w dzisiejszym sensie. Twórca geometrii nazwanej później euklidesową. Od niego pochodzą takie pojęcia jak: punkt, prosta, płaszczyzna, twierdzenie, teoria. Głosił, że świat jest jednakowo zbudowany w mikro- i makroskali.
Pitagoras z Samos. Założyciel pierwszego zespołu uczonych, wynalazca
dowodu dedukcyjnego. Udowodnił podstawowe twierdzenia geometryczne, głównie
dotyczące podobieństwa figur. Zajmował się też arytmetyką, opisał drgania
struny, stworzył europejską harmonię muzyczną.
W piątym wieku przed naszą erą
Zenon z Elei. Twórca szkoły filozoficznej eleatów. Sformułował paradoksy związane z posługiwaniem się pojęciem nieskończoności jak liczbą.
Hipokrates z Chios. Autor pierwszego podręcznika z geometrii. Badał pola figur ograniczonych odcinkami i łukami okręgów, w szczególności problem kwadratury koła. Rozwiązał problem podwojenia sześcianu za pomocą podwójnej proporcji {a:x=x:y=y:b}.
Demokryt z Abdery. Głosił, że wszystkie obiekty składają się z "niepodzielnych" cząstek, co pozwoliło mu obliczyć objętości wielu brył (np. graniastosłupa).
W czwartym wieku przed naszą erą
Archytas z Tarentu. Polityk, wojskowy i geometra. Rozwiązał za pomocą stożkowych problem podwojenia sześcianu.
Taeitetos z Aten. Badał liczby niewymierne. Zajmował się trójkątami sferycznymi. Skonstruował dwie z pięciu brył regularnych.
Eudoksos z Knidos. Twórca teorii proporcji metody wyczerpywania (objętość ostrosłupa). Zauważył niejednostajność rocznego ruchu Słońca i precesję orbity Księżyca. Rozwinął teorię sfer Anaksymandra.
Arystoteles ze Stagiry. Zebrał i usystematyzował dorobek naukowy poprzedników. Pierwszy docenił znaczenie doświadczeń i zaproponował spójny opis zjawisk mechanicznych. Zapoczątkował rozwój logiki formalnej. Autorytet naukowy do czasów Odrodzenia.
Euklides z Aleksandrii. Twórca pierwszej aksjomatyki geometrii i pierwszego dzieła napisanego zgodnie z metodą dedukcyjną - "Elementów" - wzoru pracy naukowej na ponad 2000 lat. Zajmował się też optyką (prostoliniowe rozchodzenie się światła, prawo odbicia).
W trzecim wieku przed naszą erą
Archimedes z Syrakuz. Matematyk, fizyk i inżynier. Prekursor rachunku całkowego. Obliczył objętość kuli. Twórca nowych metod w arytmetyce i teorii dźwigni, wyporu, rzutu pionowego i ukośnego. Wprowadził pojęcie środka ciężkości. Jeden z najwybitniejszych matematyków wszechczasów.
Apoloniusz z Pergii. Twórca teorii krzywych stożkowych i autor
największej na ich temat monografii.
W drugim wieku przed naszą erą
W pierwszym wieku przed naszą erą
Sosigenes. Astronom grecki, twórca kalendarza juliańskiego panującego
powszechnie od 46 roku p.n.e. do 1582.
Heron z Aleksandrii. Autor licznych prac z planimetrii, arytmetyki i mechaniki. Skonstruował maszynę parową (turbinę). Przewidział zaćmienie Księżyca w 62 roku. Sformułował w optyce zasadę minimum. Obliczał iteracyjnie pierwiastki.
Nikomachos z Gerasy. Autor monografii o arytmetyce. Badał liczby wielokątne i ostrosłupowe.
Menelaos z Aleksandrii. Autor pierwszej monografii poświęconej
geometrii sferycznej.
Diofantos. Autor wielkiej monografii o arytmetyce, zawierającej początki algebry. Rozwiązywał równania i układy równań w liczbach całkowitych.
Pappus z Aleksandrii. Jako pierwszy stosował arytmetykę w geometrii,
podał wzory dotyczące brył obrotowych i zagadnień izoperymetrycznych. Napisał
podręcznik do studiowania matematyki greckiej.
Hypatia z Aleksandrii. Autorka komentarzy do matematyków klasycznych,
zginęła w czasie walk religijnych.
Proklos (Diadochos). Autor pierwszej historii matematyki z bogatymi komentarzami, m.in. do "Elementów" Euklidesa.
Aryabhata. Matematyk hinduski, twórca początków algebry. Rozwiązywał równania kwadratowe, podał przybliżenie p równe 3,1416.
Boecjusz. Autor szkolnego podręcznika arytmetyki obowiązującego
przez całe średniowiecze. Tłumaczył na łacinę klasyczne dzieła greckie.
Brahmagupta. Podał ogólne rozwiązanie równania liniowego z dwiema
niewiadomymi. Pierwszy używał liczb ujemnych.
Al Fazari. Przetłumaczył prace matematyków hinduskich na arabski.
Alkuin. Autor podręcznika matematyki i logiki w formie zabawnych
zadań. Doradca Karola Wielkiego.
Al Chwarizmi. Autor dzieła "Hisab al-dżabr ua-l-mukabala", z którego Europa nauczyła się algebry. Algebra wzięła nazwę z tytułu dzieła, zaś od nazwiska autora pochodzi słowo algorytm.
Al Kindi. Fizyk, matematyk, lekarz, astrolog. Tłumaczył na arabski i komentował dzieła klasyków greckich.
Al Battani (Albategnius). Sporządził tablice astronomiczne, pewnych funkcji trygonometrycznych i katalog gwiazd.
Abu Kamil. Algebraik, kontynuator prac Al-Chwarizmiego. Zajmował
się również trygonometrią.
Abu-l-Wafa. Podał wzór sinusów w trygonometrii sferycznej, ułożył tablice sinusów (8 cyfr po przecinku). Badał równania sześcienne i dwukwadratowe. Odkrył wariację w ruchu Księżyca.
Al Karchi. Algebraik. Badał liczby niewymierne (pokazał np., że
541/3-21/3=161/3).
Ibn Al Haitham (Alnazen). Największy fizyk arabskiego średniowiecza. Zajmował się optyką (opisał "camera obscura", badał odbicie i załamanie światła), jak również równaniami dwukwadratowymi i objętościami brył obrotowych.
Ibn Sina (Awicenna). Arabski filozof, lekarz, geolog, językoznawca, logik. Jeden z najwszechstronniejszych umysłów epoki. Komentator dzieł Arystotelesa.
Al Biruni. Wszechstronny pisarz, historyk, przyrodnik i matematyk. Zakładał m.in. ruch obrotowy Ziemi.
Omar Chajjam. Badał równania sześcienne metodami geometrii (stożkowe). Stworzył początki geometrii absolutnej, jako pierwszy wprowadził ogólne pojęcie liczby rzeczywistej. Zreformował perski kalendarz.
Aczarja Bhaskara. Indyjski matematyk i astronom. Kierował obserwatorium w Udżdżajn. Autor słynnego traktatu o arytmetyce i algebrze. Wskazał istnienie dwóch pierwiastków kwadratowych (algebraicznych) z liczby dodatniej.
Ibn Ruszd (Awerroes). Arabski filozof, prawnik, lekarz, matematyk.
Komentator dzieła Arystotelesa. Głosił poznawalność świata.
Leonardo z Pizy (Fibonacci). Propagował w Europie hindusko - arabski system liczbowy. Wykazał nierozwiązalność przy użyciu pierwiastków kwadratowych równania x3+2x2+10x=20. Badał ciągi typu un+2=un+1+un.
Nasir Ad-Din. Perski astronom i matematyk. Opracował tablice astronomiczne, wyznaczył dokładnie precesję osi ziemskiej. Jego prace dały początek trygonometrii. Badał geometrię absolutną.
Chin Chiu Shoa. Podał numeryczne metody rozwiązywania równań dowolnego stopnia. Rozwiązywał układy kongruencji liniowych.
Johannes Duns Scotus. Logik. Sformułował prawo, że z dwóch zdań
sprzecznych wynika dowolne zdanie.
William Ockham. Logik. Zaproponował regułę metodologiczną niemnożenia bytów ponad potrzebę, zwaną "brzytwą Ockhama".
Mikołaj z Oresme. Wprowadził potęgi ułamkowe. Rozróżniał szeregi
zbieżne i rozbieżne. Badał spadek swobodny ciał.
Johann Mueller (Regimontanus). Konstruktor przyrządów astronomicznych. Zajmował się trygonometrią, komentował dzieła Ptolemeusza.
Scipione del Ferro. Rozwiązywał równania sześcienne typu x3+mx=n.
Niccolo Fontana (Tartaglia). Zajmował się matematyką, balistyką (odkrył kąt największego zasięgu), geodezją. Odkrył ogólną metodę rozwiązywania równań trzeciego stopnia.
Gerolamo Cardano. Podał rozwiązania równań trzeciego stopnia z użyciem liczb urojonych. Zapoczątkował rachunek prawdopodobieństwa. Próbował ocenić gęstość powietrza.
Lodovico Ferrari. Odkrył ogólną metodę rozwiązywania równań stopnia czwartego. Uczeń i współpracownik Cardana.
Francois Viete. Prawnik i matematyk. Udoskonalił notację algebraiczną. Korzystając z trygonometrii otrzymał rozwiązanie równania sześciennego. Uzależnił współczynniki równania od jego pierwiastków.
Simon Stevin. Stworzył pojęcie ułamka dziesiętnego. Podał współczesną definicję wielomianu i metodę znajdowania największego wspólnego dzielnika wielomianów. Dowodził niemożności istnienia perpetuum mobile, sformułował zasadę składania sił.
John Napier. Wynalazca logarytmów. Sporządził tablice logarytmów
(dziesiętnych) liczb i funkcji trygonometrycznych.
Rene Descartes (Kartezjusz). Filozof i matematyk. Współtwórca geometrii analitycznej. Badał równania algebraiczne, zajmował się optyką, mechaniką (wyjaśnił powstawanie tęczy, sformułował zasadę zachowania pędu), medycyną, mineralogią, meteorologią.
Gerard Desargues. Architekt i matematyk. Twórca geometrii rzutowej. Wprowadził do geometrii punkt i prostą w nieskończoności.
Pierre de Fermat. Prawnik i matematyk. Współtwórca geometrii analitycznej i rachunku prawdopodobieństwa. Zapoczątkował rachunek wariacyjny (sformułował zasadę najkrótszego czasu w optyce), zajmował się teorią liczb.
John Wallis. Teolog i matematyk. Utrwalił pojęcie wykładnika ujemnego i wymiernego. Badał prawo zderzeń ciał. Jeden z prekursorów rachunku całkowego.
Blaise Pascal. Współtwórca geometrii rzutowej i rachunku prawdopodobieństwa. Badał zależność ciśnienia atmosfery od wysokości, wilgotności i temperatury.
Isaac Newton. Sformułował zasady dynamiki i prawo powszechnego ciążenia, stworzył rachunek różniczkowy i całkowy, co w sumie stało się podstawą współczesnej mechaniki. Sformułował korpuskularną teorię światła, odkrył dyspersję światła. Jeden z najwybitniejszych matematyków wszechczasów.
Gottfried Wilhelm Leibniz. Filozof i matematyk. Współtwórca rachunku różniczkowego i całkowego. Wysunął pomysł matematyzacji logiki. Sformułował zasadę zachowania "siły żywej" (energii) w mechanice.
Jacob Bernoulli. Jeden z twórców teorii prawdopodobieństwa i rachunku wariacyjnego. Postawił i częściowo rozwiązał problem izoperymetryczny.
Johann Bernoulli. Rozwinął rachunek różniczkowy (np. odkrył twierdzenie nazywane dzisiaj regułą de l'Hospitala). Rozwiązał zagadnienie brachistrony, podał ścisłą definicję pracy, badał linie geodezyjne.
Girolamo Saccheri. Autor pierwszej monografii z geometrii nieeuklidesowej - udowodnił ponad 30 twierdzeń tej geometrii. Sądził, że jest ona sprzeczna.
Abraham de Moivre. Rozwijał rachunek prawdopodobieństwa. Stworzył teorię ciągów rekurencyjnych i znalazł ich związek z równaniami różnicowymi.
Colin Maclaurin. Sformułował całkowe kryterium zbieżności szeregów. Podał wzory na rozwiązywanie układów równań liniowych. Zajmował się teorią potencjału.
Daniel Bernoulli. Rozwiązał zagadnienie drgań struny, podał równanie ruchu cieczy idealnej w polu sił zachowawczych. Zajmował się też teorią kinetyczną gazów.
Leonhard Euler. Zajmował się całym przyrodoznawstwem. Dokonał ważnych odkryć we wszystkich ówczesnych działach matematyki. Udowodnił m.in. związek eip+1=0 oraz związek między liczbami ścian, krawędzi i wierzchołków w wielościanie. Stworzył mechanikę ciał sztywnych, hydrodynamikę. Autor książek o artylerii i budowie okrętów.
Jean le Rond d'Alembert. Współtwórca mechaniki analitycznej. Sformułował zasadę przesunięć wirtualnych. Jeden z twórców Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Twórca pojęcia granicy.
Joseph Louis de Lagrange. Współtwórca mechaniki analitycznej i rachunku wariacyjnego. Wprowadził pojęcie potencjału, rozwiązał problem libracji Księżyca i szczególne przypadki problemu trzech ciał. Porządkując analizę stworzył teorię formalnych szeregów potęgowych.
Pierre Simon de Laplace. Rozwijał mechanikę analityczną. Udowodnił stabilność Układu Słonecznego, opracował pierwszą naukową hipotezę jego powstania. Badał też zjawiska napięcia powierzchniowego i włoskowatości, zajmował się rachunkiem prawdopodobieństwa. Wprowadził "transformację Laplace'a".
Brook Taylor. Podał wzór umożliwiający przybliżone przedstawienie funkcji za pomocą jej pochodnych. Zajmował się też mechaniką.
Jurij Vega. Autor dziesięciocyfrowych tablic logarytmów. Policzył liczbę pi z dokładnością do 140 miejsc po przecinku.
Jean Baptiste Fourier. Rozwinął teorię szeregów trygonometrycznych. Badał przewodnictwo ciepła i układy równań różniczkowych.
Carl Friedrich Gauss. Twórca teorii funkcji analitycznych, naukowej geodezji, teorii błędów. Udowodnił zasadnicze twierdzenie algebry, wprowadził pojęcie krzywizny powierzchni, podał twierdzenie o konstruowalności wielokątów foremnych, uzyskał ważne wyniki w teorii liczb. Badał magnetyzm i teorię potencjału, opracował metodę wyznaczania orbit ciał niebieskich. Jeden z największych matematyków wszechczasów, nazwany "księciem matematyków".
Augustin Louis Cauchy. Podał współczesne definicje funkcji, jej granicy, ciągłości, pochodnej i całki. Udowodnił twierdzenie o istnieniu rozwiązań równań różniczkowych. Rozwinął teorię funkcji zmiennej zespolonej.
Bernard Bolzano. Matematyk, logik i teolog. W logice wprowadził metodę badania związków logicznych oraz pojęcie prawd w sobie (zdań logicznych). Jego prace zawierały nowatorskie koncepcje dotyczące analizy matematycznej i zbiorów nieskończonych.
Nikołaj Iwanowicz Łobaczewski. Jeden z twórców geometrii hiperbolicznej. Zajmował się też analizą matematyczną i metodami numerycznymi.
Janos Bolyai. Jeden z twórców geometrii nieeuklidesowej.
Niels Henrik Abel. Wykazał nieistnienie ogólnych wzorów na pierwiastki równań stopnia wyższego niż cztery (przeczytaj o nagrodzie im. Abela).
Evariste Galois. Podał kryteria charakteryzujące te równania stopnia wyższego niż cztery, które daje się rozwiązać za pomocą podstawowych działań arytmetycznych.
Carl Gustav Jacobi. Rozwinął teorię funkcji eliptycznych i zastosował ją do teorii liczb i ruchu ciała sztywnego. Sformułował jedną z zasad wariacyjnych ruchu.
Peter Gustav Lejeune Dirichlet. Zastosował funkcje analityczne do teorii liczb (szeregi Dirichleta). Badał zbieżność szeregów trygonometrycznych. Uściślił rachunek wariacyjny.
Georg Friedrich Bernhard Riemann. Stworzył geometryczną teorię funkcji analitycznych (powierzchnie Riemanna), sformułował podstawy geometrii różniczkowej, sprecyzował pojęcie całki.
Karl Weierstrass. Współtwórca ścisłych postaw analizy matematycznej, udowodnił twierdzenie o aproksymacji wielomianami funkcji ciągłych. Rozwinął teorię funkcji zespolonych.
Joseph Liouville. Wykazał istnienie liczb przestępnych oraz nieelementarność całek wielu funkcji elementarnych. Badał ułamkowe pochodne. Sformułował i udowodnił tzw. twierdzenie o nieściśliwości przestrzeni fazowej podczas ruchu.
Camille Jordan. Znaczące wyniki w algebrze liniowej, analizie matematycznej i topologii.
Michaił W. Ostrogradski. Prace z zakresu fizyki matematycznej.
Sonia Kowalewska. Osiagnęła znaczące wyniki w analizie
matematycznej i w teorii równań różniczkowych.
Pafnucy L. Czebyszew. Prace z zakresu funkcji ortogonalnych (wielomiany Czebyszewa) i rachunku prawdopodobieństwa (nierówność Czebyszewa).
Aleksander M. Lapunow. Prace z zakresu teorii stabilności i rachunku prawdopodobieństwa.
Georg Cantor. Twórca teorii mnogości. Sformułował pojęcie mocy zbioru. Stworzył teorię liczb pozaskończonych.
Henri Poincare. Jeden z twórców topologii i jakościowej teorii równań różniczkowych. Podał wiele podstawowych wyników w teorii funkcji analitycznych i w fizyce matematycznej. Równocześnie z Einsteinem sformułował matematyczne konsekwencje zasady względności.
Mikołaj Żukowski. Badał mechanikę przepływu płynów, autor prac z zakresu aerodynamiki (funkcja Żukowskiego).
David Hilbert. Badał w zasadzie cały obszar matematyki. Uzyskał ważne wyniki m.in. z algebry, teorii liczb, logicznych podstaw matematyki, równań całkowych, fizyki matematycznej. Wprowadził pojęcie nieskończenie wymiarowej przestrzeni euklidesowej (przestrzenie Hilberta), uściślił podstawy geometrii.
Stanisław Zaremba. Najwybitniejszy polski matematyk przełomu XIX i XX wieku, współtwórca ośrodka współczesnej matematyki w Krakowie, autor znakomitych wyników w teorii równań różniczkowych i w fizyce matematycznej.
Elie Cartan. Udowodnił wiele podstawowych twierdzeń dotyczących teorii grup, geometrii różniczkowej, układów cząstkowych równań różniczkowych. Stworzył rachunek zewnętrznych form różniczkowych.
Hermann Weyl. Prowadził podstawowe badania m.in. nad teorią równań różniczkowych i całkowych, geometrią różniczkową, teorią grup, teorią liczb. Stworzył teorię reprezentacji grup ciągłych, zastosował ją w mechanice kwantowej i teorii jądra atomowego.
Wacław Sierpiński. Jeden z najwybitniejszych polskich matematyków, czołowa postać Warszawskiej Szkoły Matematycznej. Autor świetnych prac z teorii mnogości, teorii liczb i topologii.
Henri Leon Lebesgue. Jeden z twórców współczesnej teorii funkcji rzeczywistych (teoria miary, nowy typ całki, różniczkowalność prawie wszędzie).
Stefan Banach. Najwybitniejszy polski matematyk. Matematyk najczęściej wymieniany w tytułach prac matematycznych napisanych w XX wieku. Twórca analizy funkcjonalnej. Podał aksjomatykę przestrzeni nazywanych dziś przestrzeniami Banacha.
Kurt Goedel. Wykazał nieistnienie zupełnego i niesprzecznego układu aksjomatów dla arytmetyki.
Karol Borsuk. Stworzył teorię retraktów i teorię kształtu. Wprowadził pojęcie grupy kohomotopii.
John von Neumann. Stworzył spektralną teorię operatorów nieograniczonych, teorię gier. Prace z matematycznych podstaw mechaniki kwantowej, matematycznych metod ekonomii, teorii obliczeń. Podał teoretyczne zasady budowy komputerów.
Alan Turing. Twórca podstaw teorii obliczalności i teorii automatów. Podał abstrakcyjny model uniwersalnej maszyny liczącej.
Norbert Wiener. Autor licznych wyników analizy matematycznej i rachunku prawdopodobieństwa, twórca podstaw cybernetyki.
Andriej Nikołajewicz Kołmogorow. Sformułował aksjomatykę rachunku prawdopodobieństwa.
Alexander Grothendieck. Rozwinął geometrię algebraiczną, zrewolucjonizował algebrę homologiczną. Twórca K-teorii.
John Milnor. Odkrywca egzotycznych struktur na sferze siedmiowymiarowej, autor wybitnych wyników w topologii i teorii układów dynamicznych.
Laurent Schwartz. Znakomite rezultaty w analizie matematycznej, twórca teorii dystrybucji.
René Thom. Wprowadził i rozwinął teorię kobordyzmu w topologii algebraicznej. Twórca teorii katastrof.
Michael Atiyah. Znakomite osiągnięcia w analizie, topologii, geometrii, fizyce matematycznej.
Steven Smale. Udowodnił słynną hipotezę Poincarego dla n większych od czterech. Współtwórca współczesnej teorii gładkich układów dynamicznych.
Paul Cohen. Udowodnił niezależność hipotezy continuum od aksjomatów teorii mnogości.
Benoit Mandelbrot. Twórca teorii fraktali.
William Thurston. Scharakteryzował geometrie rozmaitości trójwymiarowych.
Gerd Faltings. Udowodnił hipotezę Mordella.
Simon Donaldson. Odkrył egzotyczne struktury w przestrzeni czterowymiarowej.
Vaughan Jones. Odkrył zaskakujące związki między algebrą operatorów i teorią węzłów, podał proste niezmienniki charakteryzujące węzły.
Edward Witten. Wprowadził nowe idee fizyki matematycznej (supersymetria, teoria strun).
Andrew Wiles. Udowodnił Wielkie Twierdzenie Fermata.
Wiek dwudziesty pierwszy dopiero czeka
na epokowe odkrycia.
To Twój wiek!
Kalendarium zostało opracowane m.in. w oparciu
o dane zamieszczone w popularnym miesięczniku matematyczno - przyrodniczo
- fizyczno - astronomicznym
Delta,
numery 1-12 (145-156) z roku 1986.
|
| |||
| Komentarze: | studia@im.uj.edu.pl | Powrót do strony głównej |  |